Вішнявецкія Карыбут Вішнявецкія старажытны вялікалітоўскі княжацкі род герба Карыбут галіна князёў Збаражскіх якія у сва

Вішнявецкія, Карыбут-Вішнявецкія — старажытны вялікалітоўскі княжацкі род герба «Карыбут», галіна князёў Збаражскіх, якія, у сваю чаргу, былі галіной князёў Нясвіцкіх (руск.) ( з Валыні. У мужчынскай лініі згас у 40-х гадах XVIII стагоддзя. Вішнявецкім належалі вялізныя зямельныя ўладанні на тэрыторыі Украіны і Беларусі.

Пісаліся таксама князямі Карыбут-Вішнявецкімі па меркаваным паходжанні Нясвіцкіх ад князя ноўгарад-северскага Змітра Карыбута Альгердавіча, сына вялікага князя літоўскага Альгерда; у цяперашні час няма адзінага меркавання пра тое, дакладная ці гэтая генеалагічная легенда. У 1644 Мікалай Казімір Шэмет (руск.) (, які служыў у Вішнявецкіх, склаў іх першы радавод.

Меркаваны праўнук Змітра Карыбута, Васіль, меў сына Міхайлу Васілевіча Збаражскага (? — пасля 1516), які і стаў родапачынальнікам князёў Вішнявецкіх. Ён валодаў Вішнявецкім замкам у на Валыні, адсюль прозвішча. Ад сыноў Міхайлы, Івана і Аляксандра, народжаных у розных шлюбах, адбыліся дзве лініі князёў Вішнявецкіх, з якіх другая спынілася на польскім каралі Міхале (пам. 1673), а першая — на князі Міхале Сервацы, гетмане літоўскім (пам. 1744).

У 16 ст. Вішнявецкія падзяліліся на дзве лініі: старэйшую (пайшла ад , і князя Івана Міхайлавіча) і малодшую (пайшла ад князя Аляксандра Міхайлавіча). Першая лінія згасла ў 1744, другая — у 1673 годзе.

Выбітныя асобы

Першая лінія

Змітро (Дзмітрый) Іванавіч (?-1563), дзяржаўца ванячыцкі (з 1547), староста чаркаскі (з 1551).
(?-1574), брат Змітра Іванавіча, староста жытомірскі. Удзельнік Люблінскага сейму (1569).
(1564—1641), ваявода белзскі (1636) і рускі (1638), староста чаркаскі і крамянецкі.
Януш Антоні (1678—1741), староста пінскі, падчашы літоўскі (1697), маршалак надворны літоўскі (1699), кашталян віленскі (1702—1703), ваявода віленскі (1704), кракаўскі (1706), кашталян кракаўскі (1726).
Міхаіл Сервацы (1680—1744), брат Януша Антонія. Маршалак канфедэрацыі (1700), гетман польны літоўскі (1702—03, 1707—35), гетман вялікі літоўскі (1703—07, з 1735), кашталян віленскі, канцлер вялікі літоўскі (з 1720), рэгіментар войска ВКЛ (1730), староста пінскі, ваўкавыскі, мярэцкі, вілкавішскі.

Другая лінія

Адам Аляксандравіч (?-1622), уладальнік маёнткаў на Украіне і Беларусі, актыўны прыхільнік праваслаўнай царквы ў Рэчы Паспалітай.
Іерамія Міхал Міхайлавіч (1612—1651), буйны магнат на Украіне, ваявода рускі (1646), староста гадзяцкі, канеўскі, пшэмыскі.
Міхал (1640—1673), сын Іераміі Міхала. Кароль Рэчы Паспалітай (1669—1673).

Генеалагічнае дрэва князёў Вішнявецкіх

Міхаіл Васілевіч Вішнявецкі  (руск.) ( (†пасля 1516), брацлаўскі (1501-1507) ~ 1. NN (пляменніца Фядоры (Соф'і) Рагатынскай, жонкі Мікалая Радзівіла Старога) ├─>Іван (†каля 1542), каралеўскі дваранін 1522, дзяржаўца маёнткаў эйшышскі, варнянскі, чачэрскі і прапойскі │ ~ 1. (пасля 1516) Настасся Алізаравічоўна (†каля 1536), дачка │ │ ; ×2 [каля 1538] Магдалена Дэспат (†пасля 1570) │ ├─>Кацярына (†пасля 1580), жонка (пасля 1539) Рыгора Хадкевіча, │ │ кашталяна віленскага і гетмана вялікага літоўскага │ ├─>Змітро "Байда" (†1563); дзяржаўца ванячыцкі, │ │ староста , , │ │ і канеўскі │ ├─>Андрэй (†1584), кашталян валынскі 1568, брацлаўскі 1572, │ │ ваявода валынскі 1576, і │ │ │ │ ~ 1.(пасля 1563) Яўфімія Вярбіцкая (*каля 1539 †1589) │ │ ├─>Ганна (†каля 1595), жонка (пасля 1581) Мікалая Сапегі, │ │ │ ваяводы віцебскага (†1599) │ │ ├─>Аляксандра (†пасля 1612), ×1 [каля 1580; развялася каля 1605] кн. Юрый │ │ │ Чартарыйскі, (*каля 1550 †1626 (1632?)); ×2 Ян │ │ │ Лагадоўскі, кашталян валынскі │ │ ├─>Соф'я Ганна (*1569 †1619), ×1 [пасля 1593] Ян Пац, │ │ │ ваявода менскі (†1610); ×2 Крыштаф Вацлаў Шэмет, │ │ │ │ │ └─>Гальшка (Эльжбета) Яўфімія (*1569 †1596), жонка (×1584) князя │ │ Мікалая Крыштафа Радзівіла "Сіроткі", │ │ ваяводы віленскага │ │ і вялікага маршалка літоўскага (*1549 †1616) │ ├─>Канстанцін (†1574), каралеўскі дваранін 1570, │ │ │ │ ~Ганна Эльжбета з Альхоўца Свяршчоўна (†1582) │ │ ├─>Канстанцін  (руск.) ( (*1564 †1641); │ │ │ 1636, 1638, │ │ │ і ; ×1 Ганна Загароўская; ×2 1603 Уршуля  (укр.) ( │ │ │ Мнішак  (польск.) (; ×3 [1626/1628] Кацярына (дачка Канстанціна Карнякта) │ │ │ (†ok. 1635); ×4 Крысціна  (укр.) ( Струсь  (укр.) ( (†пасля 1647), дачка Мікалая Струся  (укр.) (, │ │ │ │ │ │ ~Ганна Загароўская │ │ │ ├─>Януш (*1598 †1636), канюшы вялікі каронны 1633, староста │ │ │ │ ; │ │ │ │ ~ Кацярына Яўгенія Тышкевіч(×1627) (†пасля │ │ │ │ │1642); (1°-v. , ваявода віцебскі; 3°-v. │ │ │ │ │Аляксандр Людвік Радзівіл, │ │ │ │ │вялікі маршалак літоўскі) │ │ │ │ ├─>Дымітр Ежы (*1631 †1682), │ │ │ │ │ стражнік польны каронны  (польск.) ( 1658, 1660, │ │ │ │ │ гетман польны каронны 1667, вялікі гетман каронны 1676, │ │ │ │ │ ваявода кракаўскі 1678, кашталян │ │ │ │ │ 1680, староста , │ │ │ │ │ , , , і ; ×1 │ │ │ │ │ Марыяна Замойская (†1668); ×2 [1671] Тэафіла Людвіка  (руск.) ( │ │ │ │ │ Заслаўская (†1709); (2°-v. Юзаф Караль Любамірскі  (руск.) (, │ │ │ │ │ маршалак вялікі каронны  (руск.) () │ │ │ │ │ ~Марыянна Замойская │ │ │ │ │ ├─>Яўгенія Катарына (з першага; †пасля 1681); × [1667] │ │ │ │ │ │ Станіслаў Канецпольскі  (англ.) (, │ │ │ │ │ │ кашталян (†1682) │ │ │ │ │ └─>Соф'я (*1655 †1681), × │ │ │ │ │ Вацлаў Ляшчынскі, │ │ │ │ │ ваявода падляшскі (†1688) │ │ │ │ └─>Канстанцін Крыштаф Вішнявецкі  (руск.) ( (*1633 │ │ │ │ †1686), ваявода падляшскі 1673, │ │ │ │ брацлаўскі 1677, │ │ │ │ 1678; ×1 Уршуля Тэрэза Мнішак  (польск.) ( (†1668); ×2 Ганна │ │ │ │ Хадароўская (†1711) │ │ │ │ ~Ганна Хадароўская (†1711) │ │ │ │ ├─>Францішка (†пасля 1690); × (1688) Казімір Тарла  (польск.) (, │ │ │ │ │ (†1690) │ │ │ │ ├─>Януш Антоні (*1678 †1741); │ │ │ │ │ падчашы літоўскі 1697, │ │ │ │ │ маршалак надворны літоўскі 1699, кашталян віленскі │ │ │ │ │ 1702-1703, 1726, │ │ │ │ │ ваявода віленскі 1704, │ │ │ │ │ кракаўскі 1706, староста ; │ │ │ │ │ ~ Тэафіла Ляшчынская (×1704),(1°-v. Філіп Канашэўскі, староста │ │ │ │ │ │ ) (*1680 †1757) │ │ │ │ │ └─>Францішка Уршуля (*1705 †1753), жонка (1725) │ │ │ │ │ Міхала Казіміра Радзівіла Рыбанькі, │ │ │ │ │ ваяводы віленскага │ │ │ │ │ і вялікага гетмана літоўскага (*1702 │ │ │ │ │ †1762) │ │ │ │ └─>Міхал Сервацы (*1680 †1744); │ │ │ │ гетман польны літоўскі 1702 і 1707, кашталян віленскі │ │ │ │ 1703, гетман вялікі літоўскі 1703-1707 i 1735, │ │ │ │ ваявода віленскі 1706-1707 │ │ │ │ і 1735, вялікі канцлер літоўскі 1720; ×1 (1695) Кацярына Дольская │ │ │ │ (†1725); ×2 (1725) Магдалена Чартарыйская (†1728); │ │ │ │ ×3 (1730) Тэкля Ружа Радзівіл  (польск.) ( (*1703 †1747); (1°-v. │ │ │ │ Якуб Генрык Флемінг, вялікі канюшы літоўскі; │ │ │ │ 3°-v. Міхал Антоні Сапега, ваявода падляшскі) │ │ │ │ ~Кацярына Дольская │ │ │ │ ├─>Ганна (*1700 †1732); × (1721) │ │ │ │ │ Юзаф Агінскі, ваявода троцкі │ │ │ │ │ (*каля 1693 †1736) │ │ │ │ └─>Эльжбета (*1701 †1770); × (1722) Міхаіл Здзіслаў Замойскі  (руск.) (, ваявода смаленскі (†1735) │ │ │ ├─>Марыяна (з першага; †1624); × (1620) Якуб Сабескі  (руск.) (, (†1646) │ │ │ ├─>Гелена (з першага); × Станіслаў Варшыцкі  (польск.) (, │ │ │ ├─>Ежы (з другога; †1641); 1637; × (1639) │ │ │ │ Ефрасіння Яўлалія Тарноўская  (польск.) ( (†1645); (2°-v. Геранім Радзяёўскі  (руск.) (, │ │ │ │ падканцлер каронны  (польск.) () │ │ │ │ ~ │ │ │ │ └─>Канстанцыя (†1669); × (пасля 1656) Самуіл Ляшчынскі  (руск.) (, староста │ │ │ │ (*1637 †1676) │ │ │ ├─>Аляксандр (з другога; †1638/1639); ротмістр каралеўскі, │ │ │ │ староста 1638 │ │ │ └─>Тэафіла (з другога); × Пётр Вармяк, кашталян │ │ ├─>Аляксандра (†p. 1582); × Мікалай Радзівіл, │ │ │ ваявода новагародскі (*1546 †1589) │ │ └─>Ганна; × [1591/1593] Ян Замойскі  (руск.) (, і стражнік каронны  (польск.) ( (†1619) │ ├─>Міхал  (руск.) ( (з першага; †1552) │ └─>Аляксандра (з другога); × Іван Шымковіч, маршалак гаспадарскі ├─>Фёдар (Федзька) (з першага; †1549); дзяржаўца сцяпанскі; × (да 1530) Багдана │ кн. Гальшанская Дубровіцкая; ×2 кн. Марыя Пуцяцянка (†1554/1561) ├─>Фёдар (з першага; †1533); дзяржаўца чачэрскі і дзяржаўца прапойскі 1524; ×1 NN (†да │ 1523); ×2 [да 1533] Настасся кн. Жылінская (†p. 1535) └─>Аляксандр (з другога; †1555); староста ; × (да 1529) Кацярына Скаруцянка (†пасля 1568) ~ ├─>Міхаіл  (руск.) ( (*1529 †1584); кашталян брацлаўскі 1580, │ кіеўскі 1580, староста , , │ і ; × Гальшка Зяновіч (†да 1594) │ ~ │ ├─>Аляксандр (†1594); староста , , │ │ , і ; │ ├─>Міхаіл Міхайлавіч  (укр.) ( (†1616); староста ; × [да 1603] Раіна Магілянка  (руск.) ( │ │ (†1619), дачка Іераміі Магілы  (руск.) (, │ │ гаспадара малдаўскага  (руск.) ( │ │ ~ │ │ └─>Іерамія Міхал (*1612 †20 верасня 1651); │ │ 1646, староста , │ │ , , i │ │ ; × (1639) │ │ Грызельда Канстанцыя  (укр.) ( (*Замасць 27 красавіка │ │ 1623 †Замасць 17 красавіка 1672) │ │ ~ │ │ ├─>Міхал (*31 мая 1640 † │ │ │ 10 лістапада 1673); кароль польскі 1669-1673; × │ │ │ (27 лютага 1670) │ │ │ Элеанора Марыя Жазэфа Габсбург (*31 мая 1653 │ │ │ †17 лістапада 1697); (2°-v. Карл V, герцаг Латарынгіі  (руск.) () │ │ └─>Ганна; × (1638) Збігнеў Фірлей  (руск.) (, староста │ │ (*1613 †1649) │ ├─>Ежы (†1618); кашталян кіеўскі 1609; × Тэадора Чапліц  (польск.) ( │ ├─>Марына; × Фёдар кн. Друцкі-Горскі, стольнік │ └─>Соф'я (†po 1612); × (да 1595) │ Ян Яўстах Тышкевіч Лагойскі, │ ваявода берасцейскі (†1631) ├─>Максім (†1565) ├─>Аляксандр (*1543 †1577); каралеўскі дваранін 1570; × (да 1566) │ Аляксандра Капусцянка (†каля 1603) │ ~ │ ├─>Адам (†1622); × (да 1601) Аляксандра │ │ Хадкевіч (†да 1630) │ │ ~ │ │ └─>Крысціна (†1654); ×1 Мікалай Ела Малінскі; ×2 [пасля 1631] Пётр │ │ Даніловіч  (руск.) (, крайчы вялікі каронны  (укр.) ( (†1645) │ └─>Ева (†1617/1618); × [да 1594 (1593?)] Пётр Збаражскі │ (†1603/1604) └─>Стэфанія; × Лукаш Кужанецкі, староста острскі

Маёнткі

Па радаводным паданні, брат Васіля, Солтан, заснаваў Вішнявец (руск.) ( (цяпер Вышнівэць — пасёлак гарадскога тыпу ў Цярнопальскай вобласці Украіны). Тут да гэтага часу захавалася , пабудаваная Вішнявецкімі да пераходу ў каталіцызм. Акрамя гэтага мястэчка і многіх іншых маёнткаў на Валыні, Літве і ў Кіеўскай вобласці, князям Вішнявецкім належалі яшчэ шырокія землі на левым беразе Дняпра з Лубнамі і Ромнамі. Міхаіл Грушэўскі пісаў, што гэтая латыфундыя Вішнявецкіх (т. зв. ) была самай вялікай «не толькі на Украіне і ў Польшчы, але, магчыма, і ва ўсёй Еўропе». Па ініцыятыве князя Іераміі Вішнявецкага атрымалі Магдэбургскае права і гарадскі статус Лубны, Палтава, Пыратын. Гэтыя валоданні польскі навуковец Аляксандр Ябланоўскі (руск.) ( лічыў нават не латыфундыяй, а асобнай Задняпроўскай дзяржавай.

Сярод іншых замкаў і палацаў Вішнявецкіх замкі ў Лубнах, Старым Аляксінцы (руск.) (, Чорным Востраве (руск.) ( і палац у Чайчынцах (укр.) (.

На тэрыторыі сучаснай Беларусі Вішнявецкім належалі ў тым ліку Брагін, Столін, Целяханы.

Палац у Вішняўцы (руск.) (
Збаражскі замак
Астрожскі замак (фрагмент)
Двор у Ладыговіцы (польск.) (
Палац Збаражскіх у Кракаве (польск.) (
Палац міністра казны ў Варшаве (руск.) (, перабудаваны з даўняга палаца Вішнявецкіх
Рэшткі Замак у Белым Камені (укр.) (

Зноскі

Вишневецкие // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 116. — 737 с.
Цікава, што паводле сучасных генетычных даследаванняў роднасныя Карыбут-Вішнявецкім князі Карыбут-Варанецкія з’яўляюцца чыстакроўнымі Рурыкавічамі. Калі Варанецкі і Вішнявецкія сапраўды аднаго кораня (як традыцыйна лічыцца), то Міхал Карыбут не быў нашчадкам Карыбута, а быў адзіным Рурыкавічам, што калі-небудзь займалі польскі прастол.

Літаратура

Грыцкевіч А. П. Вішнявецкія // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — 537 с. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Вішнявецкія
Сайт прысвечаны Вішнявецкім Архівавана 18 снежня 2014. (руск.)

[БС-1] Вишневецкие // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 116. — 737 с.

[2] Цікава, што паводле сучасных генетычных даследаванняў роднасныя Карыбут-Вішнявецкім князі Карыбут-Варанецкія з’яўляюцца чыстакроўнымі Рурыкавічамі. Калі Варанецкі і Вішнявецкія сапраўды аднаго кораня (як традыцыйна лічыцца), то Міхал Карыбут не быў нашчадкам Карыбута, а быў адзіным Рурыкавічам, што калі-небудзь займалі польскі прастол.